CRUELTY FREE NEDİR NE DEĞİLDİR?
Tarih: 9 Mayıs 2021
Kimi zaman bildiğimiz halde duyarlılık göster(e)mediğimiz pek çok şey sosyal medyada yer bulduğunda, kendimizde bu farkındalığa destek olma ve duruma başkaldırma cesaretini bulabiliyoruz. Hayvanlara yapılan testler konusunda da bu başkaldırıya tavşan Ralph’ ın öncülük ettiğini söylemek de yanlış olmaz. Biz de geleceğin kimya mühendisleri olarak kozmetik ve hijyen konusunda üretim yapabileceğimizden, Ralph’ın ve daha fazlasının durumundan doğrudan veya dolaylı olarak sorumlu olabiliriz. Bu yüzden bu konuyu en azından bir bilinç oluşturmak için etik ve bilimsel açıdan ele alıyoruz.
(tavşan Ralph’la tanışmamış olanlarımız için:
https://www.youtube.com/watch?v=G393z8s8nFY)
Cruelty-free ne demek?
Cruelty-free, Türkçeye eziyetsiz olarak çevrilebilir. Bu eziyet genel olarak hayvanlara, insanlara olabilir. Başlangıçta ucuz iş gücü, hayvan deneyleri ve ağır çalışma koşulları gibi sömürülerle haksız kazanç elde eden firmalara karşı başlatılmış bir hareket olup; zamanla sadece hayvan deneylerine indirgenmiştir. Yani cruelty-free, hayvanların üstünde test edilmemiş anlamına gelmektedir.
Hayvan deneyleri etik mi?
Ralph’ in kısa filmi her ne kadar bize bir öngörü kazandırmış olsa da açıklayalım. Hayvanlar kendi doğal ortamlarından koparılıyor ve ardından sağlıkları için riskli olabilecek maddeler onların yemeklerine ve sularına karıştırılıyor, enjekte ediliyor ya da zorla yutturuluyor. Bedenlerinde oluşan yaralar ve hastalıklar ise fiziksel acı oluşturuyor, çoğu ise bu deneylerde aldıkları maddeler yüzünden ölüyorlar. Şu anda, bu deneylerin insanlar üzerinde yapılması daha mı etik diye düşünüyor olabilirsiniz. Sizi hemen sıradaki başlığımıza alalım.
Peki bu canlıların ölümü gerçekten bir amaca hizmet ediyor mu?
İnsan DNA’sı ve hayvan DNA’sı arasındaki farklardan çoktan haberdarız. Yani bir hayvanı iyileştirebilecek bir ilaç bulunsa da aynı ilaç insan üzerinde aynı etkiyi yaratmıyor. Örneğin şu ana kadar felç tedavisi için binlerce ilaç denenmiş ve bazıları hayvanlar üzerinde etkili olmuştur. Ancak bu ilaçlardan sadece bir tanesi insanlara faydalı olabilmektedir (tedavi değil fayda). Ya da pek çok insanın yaşadığı ve hayat kalitesini düşürebilen astım için üretilen ilaçların bazıları yine hayvan deneylerinden geçerken, insanlarda etkili olan ilaç sayısı sadece iki. Buna ek olarak yapılan her on deneyin dokuzunun başarısız olduğunu göz önünde bulundurursak tüm geliştirilen tedavilerin dokuz katı canlının boş yere öldüğünü rahatça söyleyebiliriz. Sonuç olarak hayvanlar insanlar için doğru bir modelleme değil.
Doğru bir modelleme değilse neden hala devam ediliyor?
Bunun çok basit bir nedeni var, bilim insanı da olsanız yeni araştırma sonuçlarını görmezden gelerek değişimi kabul etmemek bu konuda eksik ve bilinçsiz olduğunuzu gösterir. Şu anki durumu da bu özetliyor, “hayvan deneyi” artık klasikleşmiş bir metot olduğu için bazı insanlar ve firmalar bu eski metodu rafa kaldırmakta zorlanıyor. Bu durumu değiştirmek için bilim insanları ve üreticiler kampanyalar, araştırmalar yardımıyla bilinçlendirmeye çalışılıyor. Biz ise yeni kuşağın üreticisi, mühendisi ve bilim insanı olarak bu konuda yenilikçi olup eski yöntemlerimizi geride bırakabiliriz.
Hayvan deneyleri de işe yaramıyorsa ne yapılabilir?
Direkt insanlara deney yapmak da tabii ki etik olarak çok yanlış. Bu zamana kadar anlatılanlardan bu sonuç kesinlikle çıkarılmamalı. Alternatif ise birçoğunuzun tahmin edeceği üzere bilimde saklı. Günümüzde estetik ameliyatlardan bağışlanan deriler bu iş için kullanılabiliyor. Fakat bu büyük bir endüstri olduğu için tek başına bu bağışlar yetmez. Burada da insan hücresini laboratuvarda çoğaltma bir seçenek olarak karşımıza çıkıyor. Buna ek olarak ise insan genlerinin dizilişinin ve genlerin işlevlerinin anlaşılması da bu deneylere olan ihtiyacı giderme potansiyeline sahip. Öneriler kulağa uzak gelse de aslında hepsi yakın gelecek için planlanan projeler. Ayrıca yapılabilecek tek şey bu da değil, biz kimya mühendisleri olarak üreteceğimiz ürünleri daha organik ve zararsız maddeleri kullanarak geliştirmeyi deneyebiliriz.
Acımasızlığı önlemek istiyoruz, peki cruelty-free logosu güvenilir mi?
Açık konuşmak gerekirse bir ürünün üzerinde vegan, hayvanlar üzerinde test edilmemiştir ya da cruelty-free yazması tam bir güvence değil. Çünkü bu ürün hayvanlarda test edilmemiş olsa bile içerisindeki bir madde test edilmiş olabilir ya da hayvan deneyi yapan firmalarla anlaşmaları olabilir. Bu konuda ise yapılması gereken şey araştırmak ve internette bu bilgileri bulmak oldukça kolay. Örneğin Leaping Bunny adlı proje kesinlikle hayvanlar üzerinde test edilmemiş ürünleri ve markaları sitesinde satıyor ve bu markalar hakkında bilgi veriyor. Üzerinde Leaping Bunny işareti olan ürünler bu konuda bize garanti veriyor. Bu proje henüz Türkiye’ye ulaşmamız olsa da bu markaları bizim için araştırmış pek çok site var.
Türkiye’de Bulabileceğiniz Cruelty-Free Markalar
H&M Cosmetics
Note
Mustela
Nyx
Essence
Gülşah
Frosch
The Body Shop
Otacı
Urban Care
Tresan
Wet’N’Wild
Flormar
Bingo
Pastel
Işıl
Bebak
Lee Stafford
Sleepy
Duru
Beauty Blender
Celenes
DP
Blade
First Class
Hask
Alba Botanica
Golden Rose
NSPA
Jack’n Jill
Beyond
Kiss My Face
Jordin Natural
Talya
Ziaja
Carrefour Eco Planet
Arko
Herbaderm
Wishful
Crystal Deodorant
Zoya
Abtira
Farmacy
Bore Minerals
Pai
Eyeko
Bumble & Bumble
Anastasia Beverly Hills
NU-KA
Becca
Sante
Klairs
Make Up Academy
Organic Natural Colors
Petal Fresh
Lush
Affinage
Bellissima
Live Clean
Amika
Tarko Artnet
Zao Organic
Aromatica
Hobby
KIKO
Pixi
Naturtint
Aveda
Evy Baby
The Ordinary
Natracare
Jasön
Urtekram
Beyond
Farsalt
Homemade Aromaterapi
Emotion
IGK
Coola
ELF
Olivarrier
Tarte
Yes To
The Balm
Too Faced
Organic Shop
Jane Iredale
Truly
Body Fantasies
Colour Freedom
Youth To The People
Cake Beauty
Tints Of Nature
Dr. Organic
The Bearded Man Company
Ecotools
Cosrx
The Purest Solutions
Derma E
Humble Co
Cover FX
I Heart Revolution
Egyptian Magic
Jefree Star
Dr. Roebuck’s
Hurrow
Real Techniques
Lanolips
Schmidt’s Natural
Humble Brush
Kudra Cilt Besinleri
Isntree
Creightons
Iunik
Makeup Obsession
KVD Vegan Beauty
Logana
Rovectin
Skin&Lab
Manic Panic
Smashbox
Marc Anthony
Sol de Janeiro
Milk
Summer Fridays
Maria Nila
Superdrug
Marrakesh
Supergoop
Miseca
Gabrini
Morfose
ABC
Mika For Earth
AksuVital Softem
Son olarak, hayvan testleri sadece veganları ilgilendiren bir konu değildir ve sadece veganların savunacağı bir şey olduğu kanısına varmak oldukça yanlıştır. Bu tüm dünyayı ilgilendiren etik bir problemdir. Ayrıca hayvan deneyleri sadece makyaj malzemelerine indirgenemez, kullandığımız şampuanlardan deterjanlara kadar her şey dahildir. Bu yüzden tüm suç bir cinsiyetin veya kozmetik ürünü kullananların üzerine yıkılamaz. Dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek hepimizin ortak sorumluluğudur. Herkesin bu konuda birleşmesi ve duyarlılık göstermesi gerekmektedir.